Ha, betrapt! U gelooft in iets dat niet wetenschappelijk bewezen is! De stichting Skepsis heeft onderzoek laten doen onder Nederlanders naar hun geloof in ‘iets bovennatuurlijks’, zoals helderziendheid, voorspellende dromen en geluksgetallen. Uit dat onderzoek blijkt dat steeds minder mensen daarin geloven.
Is dit een goede of slechte ontwikkeling? Ik ga ervan uit dat Stichting Skepsis dit wel een goed resultaat vindt. Want: deze bovennatuurlijke zaken zijn niet wetenschappelijk te bewijzen. En dus flauwekul, in de ogen van de stichting.
Maar dit is een beetje te makkelijk. Want er ligt een interessantere vraag achter dit onderzoek, waarop geen antwoord wordt gegeven. Het geloof in het bovennatuurlijke is niet iets dat je alleen aantreft bij de moderne mens. Sterker nog, dit geloof bestaat al sinds de mensheid er is. En ik zou zeggen: dat is niet voor niets. Het geloven in bovennatuurlijke zaken (zoals ook in religies gebeurt) vult een psychologische behoefte, namelijk de behoefte aan ‘magisch denken’.
Magisch denken is een eigenschap die diep in de mens verankerd zit en zich ontwikkelt vanaf de geboorte. Dit is geen nieuw inzicht. Veel denkers en onderzoekers in de psychologie, zoals Jung en Winnicot, hebben zich over deze aangeboren behoefte gebogen. En onderbouwd dat dit magisch denken een belangrijke functie heeft in het leven van mensen. Zonder magisch denken geen troost, geen creativiteit, geen religie - en volgens mij ook geen lol meer in het leven.
Stichting Skepsis gaat hier naar mijn idee te makkelijk aan voorbij. Op haar site staat: ‘Uiteraard kunnen wetenschappers niet alles verklaren. Bovendien kunnen sommige onwetenschappelijke ideeën een zingevende functie vervullen. Wanneer spectaculaire claims echter ten onrechte als feiten worden gepresenteerd, dan lijkt het nuttig daar een nuchtere visie tegenover te plaatsen.’
Die `zingevende functie’, ofwel het ‘magisch denken’ is volgens mij een belangrijke reden waarom mensen behoefte hebben aan iets ‘bovennatuurlijks’. En dat hoeft helemaal niet iets groots te zijn. Als ik een kaarsje brand voor mijn overleden vader, is dat ook een vorm van magisch denken. Idem voor mijn geluksgetal zes. Het maakt mij blij en psychologisch heb ik er blijkbaar behoefte aan. Maar ook de jaarlijkse Dodenherdenking op de Dam is een vorm van magisch denken. Waarom zou je daar sceptisch over doen?
De interessante vraag die Skepsis zou kunnen stellen, is daarom niet: hoeveel mensen in Nederland geloven in iets ‘ bovennatuurlijks’. Nee, de betere onderzoeksvraag zou zijn: welke behoefte speelt er bij mensen dat ze het geloven in het bovennatuurlijke nodig hebben? Welk behoefte wordt ingevuld met dit geloof in het bovennatuurlijke?
Zoals het onderzoek nu is uitgevoerd, is het een vorm van gemakzuchtige wetenschap, die alleen maar het gelijk van de onderzoekers moet bevestigen. Oordeelloos nieuwsgierig zijn zou beter onderzoek opleveren.
Weet jij hoe magisch denken jouw leven beïnvloedt? In de analytische therapie onderzoeken we wat dat voor je betekent en hoe je er verdieping aan kunt geven. Geïnteresseerd? Neem contact met me op: paul@lensink.org.
Comments